سنت های دوران قاجار سال ۱۲۱۰ تا ۱۳۰۴ شمسی؛ زندگی روزمره ایرانیان

دوران قاجار (۱۲۱۰ تا ۱۳۰۴ هجری شمسی) نه تنها یکی از پرحادثه ترین مقاطع تاریخ ایران بود، بلکه آیینه ای تمام نما از سنت ها، آیین ها و رسوم اجتماعی ایرانیان به شمار می رفت. بسیاری از این سنت ها امروز یا فراموش شده اند یا تنها در گوشه هایی از زندگی مردم باقی مانده اند.

مراسم قهوه خانه ای؛ مرکز خبر و قصه گویی دوران قاجار

یکی از سنت های مهم دوره قاجار، قهوه خانه ها بود. جایی که فقط برای نوشیدن قهوه و چای ساخته نشده بود؛ بلکه محفلی اجتماعی به شمار می رفت. نقال ها با صدای پرطنین خود داستان های شاهنامه را روایت می کردند، مردم درباره اخبار روز حرف می زدند و حتی سیاستمداران گوشه چشمی به افکار عمومی در این فضا داشتند. قهوه خانه ها در واقع رسانه های غیررسمی زمانه بودند.

تعزیه؛ تئاتر مذهبی در کوچه و میدان دوران قاجار

تعزیه خوانی در دوره قاجار به اوج شکوه رسید. میدان های شهرها و روستاها تبدیل می شد به صحنه ای زنده که مردم با شوق و اشک، روایت عاشورا را تماشا می کردند. این سنت مذهبی نه تنها جنبه آیینی داشت، بلکه به نوعی هنر نمایشی ایرانی نیز بدل شد و ریشه های تئاتر مدرن ایران را شکل داد.

شب نشینی های خانوادگی؛ قصه، موسیقی و بازی

در خانه های قاجاری، شب ها فرصتی بود برای گردهمایی خانواده. بزرگان قصه های قدیمی می گفتند، جوانان ساز می زدند و کودکان بازی می کردند. چراغ های نفتی فضای خانه را روشن می کردند و بوی چای تازه دم همه جا را پر می کرد. این شب نشینی ها بخشی از هویت خانوادگی ایرانیان بود که صمیمیت را در دل ها زنده نگه می داشت.

آیین های نوروزی و جشن های ملی

نوروز در دوره قاجار شکوه خاصی داشت. سفره هفت سین با تزیین های ساده اما پرمعنا چیده می شد، سیزده بدر با شور و شادی در باغ ها برگزار می گردید و مراسم چهارشنبه سوری با آتش های کوچک و ترانه های محلی دل ها را گرم می کرد. بسیاری از این رسوم با همان حال وهوای قدیمی هنوز هم در زندگی امروز ما حضور دارند.

چرا این سنت ها مهم اند؟

بررسی آیین ها و سنت های قاجاری فقط کنجکاوی تاریخی نیست. این سنت ها بخشی از حافظه جمعی ایرانیان اند؛ یادآور زمانی که مردم در قهوه خانه ها خبر می گرفتند، در تعزیه اشک می ریختند، در خانه ها شب نشینی می کردند و با آمدن بهار شادی را به کوچه ها می آوردند.

این سنت ها نشان می دهند که فرهنگ ایرانی همیشه بر پایه جمع بودن، قصه شنیدن و آیین ورزی شکل گرفته است. هرچند ظاهرشان تغییر کرده، اما ریشه هایشان هنوز در دل جامعه امروز جریان دارد.