اهمیت تغذیه در بیماران مبتلا به ایدز

در تاریخ : 94.01.11

ما به این بیماران از این نقطه نظر می‌پردازیم كه این افراد آسیب‌پذیری بیشتری نسبت به عوامل خارجی دارند. همچنین به دلیل دوره طولانی بیماری، فرد مبتلا به ایدز نه تنها نباید دست از مقابله با این بیماری برداشته بلكه باید راه‌های درست زیستن در كنار این بیماری را شناخته و از آنها بهره ببرد، در نتیجه وظیفه ما ارائه راه‌حل‌های بهتر زیستن است.دکتر سیدمرتضی صفوی، متخصص تغذیه و رژیم‌درمانی زندگی با اشاره به این مساله گفت: «اگر طول بیماری را در نظر بگیریم بعد از مواجهه با این بیماری مدت زمانی طول می‌كشد تا فرد به درك شرایط تازه بپردازد اما پس از واقف شدن به شرایط جدیدی كه با آن درگیر است باید مثل سایر افراد با رعایت نكاتی چند به زندگی عادی ادامه دهد، به همین دلیل ما راهكارهای تغذیه‌ای را در پیش روی آنها قرار می‌دهیم تا با استفاده از این راهكارها جاده پیش رو را بدون در نظر گرفتن طول جاده، سبز ببینند.»یكی از عوارض شایع در این بیماری سوءتغذیه پروتئین –انرژی استدانشیار گروه تغذیه بالینی دانشکده تغذیه و علوم غذایی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با بیان اینکه سوءتغذیه یکی از مهم‌ترین و پیچیده‌ترین عوارض عفونت HIV است، اظهار داشت: «مشکلاتی که منجر به سوءتغذیه می‌شود شامل اختلال در خوردن، بلع، هضم، جذب و متابولیسم موادمغذی است. درصورت عدم موفقیت در درمان ضدویروسی، سوءتغذیه پروتئین-انرژی به عنوان یک عارضه مزمن در کنار ایدز باقی خواهد ماند. سندرم تحلیل بدنی ناشی از ایدز می‌تواند یکی از علایم ایدز در افراد HIV مثبتی باشد که هیچ دلیل دیگری باری کاهش وزنشان شناسایی نشده است. کاهش بیش از ۱۰ درصد وزن بدن، تب شدید به مدت بیش از ۳ روز و ضعف و اسهال در مبتلایان به ایدز معمول است. قبل از استفاده از درمان ضدویروسی موثر، سندرم تحلیل بدنی ناشی از ایدز دومین عارضه مهم و شایع برای بزرگسالان مبتلا به ایدز به شمار می‌رفت و به عنوان علامت و نشانه وجود کاربرد داشت. امروزه گزارش‌های زیادی مبنی بر تحلیل ناشی از ایدز وجود ندارد ولی با این وجود هنوز در برخی مواد دیده می‌شود در مطالعه‌ای که روی ۴۶۶ بیمار که کمک‌های پزشکی دریافت کردند، انجام شد ۱۸درصد افراد بیش از ۱۰درصد از وزن بدن خود را از زمان اولین ویزیت از دست داده بودند و ۲۱درصد نیز بیش از ۵ درصد از وزن معمول خود را طی ۶ ماه کم کرده بودند. در بسیاری موارد هم این کاهش وزن بیش از یک سال به طول انجامید. ۸ درصد این افراد طی ویزیت‌های آخر BMI کمتر از ۲۰ داشتند. از این رو، توصیه می‌شود مبتلایان به ایدز سالانه ۶-۲ مرتبه از نظر وضعیت تغذیه‌ای بررسی شوند.»تحلیل و کاهش وزن در مبتلایان به ایدز ناشی از چند عامل مختلف استوی در ادامه با اشاره به اینکه تحلیل و کاهش وزن در مبتلایان به ایدز ناشی از چند عامل مختلف است، عنوان کرد: «عوامل مهم شامل کاهش دریافت موادمغذی، سوءجذب، اختلال در متابولیسم، عدم کنترل عفونت‌های فرصت‌طلب و کاهش فعالیت فیزیکی هستند. کم شدن دریافت دهانی موادغذایی یک اختلال بسیار معمول و شایع است که می‌تواند ناشی از بی‌اشتهایی ثانویه به علت دارو، افسردگی، عفونت و عواملی مانند تهوع، استفراغ، اسهال، تنگی نفس یا خستگی و بیماری‌های عصبی باشد. کاهش دریافت از طریق دهان می‌تواند در اثر مشکلات اختلالات دهانی و مروی به وجود آید. سوءتغذیه غالبا همراه با مدفوع شل، اسهال و تهوع می‌تواند در اثر مصرف دارو، عفونت ایدز، عفونت‌های فرصت‌طلب (سیتومگالوویروس)، MAC یا کریپتوز پوریدوزیس یا در اثر عدم تحمل لاکتوز و چربی و شاید گلوتن به وجود آید. تب همراه عفونت نیاز به پروتئین و انرژی را افزایش می‌دهند. ایدز باعث تغییر در متابولیسم و پاسخ میزبان می‌شود که البته کمتر مورد مطالعه قرار گرفته‌اند. انرژی مصرفی در حال استراحت در عفونت بدون علامت ایدز همراه با افزایش میزان ویروس بالا می‌رود. متابولیسم لیپید و انتقال آن در بدن می‌تواند تحت تاثیر عفونت قرار گیرد و باعث تحلیل در توده بدنی بیمار شود. نشان داده شده که در زنان در مراحل اولیه عفونت و نیز در مراحل پیشرفته آن از دست دادن چربی بیشتر از توده عضلانی است درحالی که در مردان توده عضلانی بیشتر از توده چربی از دست می‌رود. همچنین زنان مقاومت به هورمون رشد کمتری را به عنوان تابعی از کاهش وزن نسبت به مردان تجربه می‌کنند.»چرا تغذیه مهم است؟صفوی با تاکید بر اینکه تغذیه مناسب به معنی دریافت کافی ریزمغذی‌ها و درشت‌مغذی‌هاست، خاطرنشان کرد:‌«درشت‌مغذی‌ها که حاوی انرژی‌اند شامل پروتئین، کربوهیدرات و چربی‌ها هستند و به حفظ وزن بدن کمک می‌کنند. ریزمغذی‌ها شامل ویتامین‌ها و موادمعدنی هستند و باعث کارکرد درست سلول‌ها می‌شوند. داشتن تغذیه خوب مشکل بسیاری از افرادی مبتلا به ایدز است. وقتی بدن در برابر عفونت مبارزه می‌کند به انرژی بیشتری نیاز دارد بنابراین باید بیشتر از حد طبیعی غذا به بدن این افراد برسد. بعضی داروها می‌توانند معده فرد را دچار مشکل کنند و گاهی هم عفونت‌ها می‌توانند روی گلو و دهان اثر بگذارند و غذا خوردن را برای این افراد سخت کنند. بعضی عفونت‌ها باعث اسهال می‌شوند و اگر اسهال داشته باشند در واقع بدنشان کمتر از آنچه می‌خورد استفاده می‌کند.»تغذیه عامل مهم در زنده ماندن بیمار محسوب می‌شودمدیر عامل شهرک سلامت اصفهان همچنین گفت: «درغیاب بیماری گرسنگی معمولا هنگامی که فرد به ۶۶ درصد از وزن ایده‌آلش برسد، منجر به مرگ می‌شود. توده سلولی بدن و مقدار پروتوپلاسم عملکردی در توده بدون چربی بدن (ماهیچه‌ها وعروق) ممکن است بهترین هشداردهنده و پیشگویی کننده مرگ بیمار باشند. تحلیل توده بدون چربی بدن به طوری که به ۵۵درصد میزان نرمال برحسب سن، جنس و قد برسد، صرف‌نظر از دلایل سوءتغذیه مرگ حتمی فرد را به دنبال خواهد داشت. توده چربی بدن نشانه‌ای برای تحلیل بدنی فرد نیست. در افراد مبتلا به ایدز معمولا مردان نسبت به زنان میزان بیشتی از توده سلولی را در قبال از دست دادن مقدار کمتری چربی از دست می‌دهند.»به گفته این متخصص تغذیه و رژیم‌درمانی، سوءتغذیه ممکن است با تاثیر بر علمکرد ایمنی در تکرر و شدت علایم ناشی از ایدز نقش داشته باشد. کمبود پروتئین، کالری، ویتامین‌های E، C، A، فولات و پیریدوکسین، مینرال‌های آهن، مس، روی و سلنیوم و اسیدهای چرب ضروری بر عملکرد سیستم ایمنی تاثیر می‌گذارد. کاهش وزن شدید ممکن است در نتیجه آسیب‌دیدگی یک ارگان اتفاق بیفتد که خطر مرگ ناشی از عفونت را افزایش می‌دهد. درمطالعات مختلف نشان داده شده که مکمل‌های تغذیه‌ای مخصوصی در شرایط مختلف بیماری HIV موردنیاز است. به طور غیرمستقیم نیز فاکتورهای تغذیه‌ای برای سنتز DNA و پروتئین، تکامل فیزیولوژیکی سلول‌های بافتی و سیستم‌های ارگانی که بافت‌های لنفوییدی را نیز در برمی‌گیرند، اهمیت دارند.سیدمرتضی صفوی در پایان با تاکید بر اینکه اگر درمان‌های تغذیه‌ای کافی باشد، هزینه‌های مراقبتی و بهداشتی تا حدود زیادی کاهش می‌یابد، گفت: «بیماران مبتلا به ایدز باید به اهمیت تغذیه در درمانشان پی ببرند و با آموزش درمورد اهمیت مصرف یک رژیم متعادل، موادغذایی کافی برای حفظ و بهبود وضعیت در اختیار بدن قرار دهند واز سوءتغذیه پروتئین-انرژی و کمبود ویتامین و موادمعدنی جلوگیری کنند. بیمارانی هم که از درمان‌های رژیمی غیرمرسوم پیروی می‌کنند، باید از هرگونه عوارض جانبی مصرف آنها آگاه شوند و بدانند که وضعیت‌های روانی- اجتماعی (ترس، ‌عصبانیت، افسردگی و جدایی از جامعه) تماما روی اشتها و دریافت موادمغذی تاثیرگذار است.»